2007-05-09

Mari Errauzkin

Aurretik aipatutako artikuluarekin erlazionatutako inkesta bat daukagu hemen,non MARI ERRAUZKIN ipuinari buruz bai umeek eta bai jakintsuek uste dutenari buruz hitz egiten den.


*JAKINTSUEK USTE DUTENA
Ikuspegi psikoanalitikoa: umeak anai-arreben arteko lehiakidetasunaren aurrean sentitzen dituen larritasunak erakusten du. Haurra, maiz, nahiz eta egia ez izan, gaizki trataturik sentitzen da, eta gurasoek besteren bat hobestearen beldur da.

Ikuspegi feminista: ahizpaordeak zigortuak izaten dira sexualitate aktiboa izateagatik (printzipea kokistatzen saiatzen dira), Mari Errauzkinek bere geldotasuna sariztatua ikusten duen bitartean.


*UMEEK USTE DUTENA

-Claudia Alós, 5 urte: “ Mari Errauzkinen gurasoak hildak daude eta horrek pena ematen dit, baina bera ez zait gustatzen soineko urdina daramalako eta nik larrosa nahiago dut”.

-Alberto Araíz Bitar, 6 urte: “ bere ama hiltzen da. Niri, ama bat hiltzeak ez nau beldurtzen, amorru ematen dit”

-Hugo Marquet García, 7 urte: “ Bera da printzesa guztien artean ederrena soineko polita bat daramalako. Biana nik nahiago dut errege bat izan printzipea baino, Ricardo Corazón de León bezalakoa.”

-Isabel García, 6 urte: “ printzesak printzipeak baino gehiago gustatzen zaizkit. Printzesa bat izateko soineko polita izan behar duzu eta ile polita ere bai, horrexegatik printzesa bat izatea gustatuko litzaidake. Sorginak gauza txarrak egin ditzaketen emakume itsusiak dira eta horregatik beldurra ematen didate, ez direla existitzen jakin arren. Ipuinak luzeak izatea nahiago dut horrela beranduago egiten dut lo, baina kontatu behar dizkidate nik bakarrik letra larriak irakurtzen ditudalako.”

-Alberto Araíz Bitar, 6 urte: “ Pinocho-ren ipuina asko gustatzen zait, gizon batek desira bat eskatu zuelako eta errealitate bihurtu zen. Txano Gorritxo ez zait gustatzen ipuin lelo bat delako, batez ere otsoek hitzik egiten ez dutelako. Ipuinetan argiak aztiak eta sorginak dira, baina printzesak leloak dira beti egainatu egiten dituztelako. Ipuin bat gusta nadin, lapurrak, detektibeak, zelatariak....izan behar ditu”.

-Hugo Maquet García, 7 urte: “ gogokoen dudan ipuina “Todos los secretos para ser maestro Pokemón” da. Pokemon-ak ez dira egiazkoak, baina bai existitzen dira eta botere asko dute, Harry Potter bezala, oso azti ona dela. Lucky Luke gustatzen zait ere bai, batez ere pistolak ateratzen dituenean. Oso berandu ez bada, ia gau guztietan irakurtzen dut eta liburuak futbola baino gehiago gustatzen zaizkit, baina lagunekin askotan futbolaz hitz egiten dut.

-Claudia Alós, 5 urte: “ipuinak, liburuetan baino filmetan gehiago gustatzen zaizkit. Jolasteko diren ipuinak ere gustatzen zaizkit.Nire lagunekin, askotan Txano Gorritxo-ra jolasten dut, baina batzuetan ama naiz, beste batzuetan otsoa eta besteetan Txano Gorritxo, pertsonaiak aldatzen ditugu. Printzesa izatera ere jolasten dugu, baina soineko larrosa dugulako. Printzipeen kolorea urdina da, denek kolore horretako alkondarak daramate eta.”.

Bazen behin errege bat...





Umeak eta gurasoak aldatu egiten dira, baina ipuinak, berriz iraun egiten dute denboran zehar.
Narratzaileak “bazen behin” esaten duen bakoitzean, umeak gelditu egiten da, zerbait gertatuko dela badakielako. Minutu batzuetan zehar, ez du jakingo errealitatea fikziotik desberdintzen eta, experientzia bat bizitzen ari denez, ikasten ari da. Horrelaxe izan da beti. Baina, orain, Pokemon-en denboran, guraso askok ea sentsurik duen ipuin klasiko horietara jotzea galdetzen diete euren buruei. Eta erantzuna jakiteko, jakintsu bik, Mercedes Valcarcek, Universidad Complutense-ko Psicologia Evoltiva-ko irakaslea dena, eta Carolina Fernández , Oviedoko Unibertsitatean Literatura Ingeleseko irakaslea dena, haurrentzako ipuin tradizionalei buruzko bi ikuspegi desberdin eskaintzen dizkigute, bata psikoanalitikoa eta bestea, berriz, feminista.
Valcarcek “ipuinak haurrak giza-arazoekin aurrez-aurre jartzen dituztela” defendatzen du, eurek uler dezaketen hizkuntza batean.Carolina Fernández-ek, berriz, ipuin askok balio mingarriak transmititzen dituztela uste du: “ gizonezkoen eta emakumezkoen ereduak errepikatzen dituzte: emakumea malgua, ederra, jasankorra, geldoa eta biktimatzat jartzen duten heinean, gizonezkoak amaierarte heltzen da arazoak konpontzeko, heroitzat azaltzen dute.


Carolinarentzat rolak garateza da garrantzitsuena: ume batek emakumeak gizona erreskatatzen duen istorio bat irakurtzen badu edo printze bati zalantzan jartzeko edo beldurra sentizteko aukera ematen zaion istorioak irakurtzen baldin baditu, etorkizunean burutuko duen papera aukeratzeko aniztasun gehiago izango ditu. Baina Valcarcek, hainbeste informazio ematea, ez du beharrezkoa ikusten, : “pertsonaia bat hainbat eta simpleagoa izan gero eta errezagoa da hurarekin identifikatzea. Umea ez da planteatzen nolakoa izan nahi duen baizik eta noren antza izan nahi duen eta hasieratik, sexu baten eta bestearen gatazkak desberdinak dira”. Hala ere, jakintsu biek ados daude gauza batean: Disney-ren bertsioek ez diote haurtzaroari mesederik egin. Gauza beldurgarri gzutiak kentzerakoan, umeari benetan arduratzen dionaz ahaztu egiten dira: “uzketa, bakardadea, heriotza, maitasuna,....haurraren egiazko estutasunak dira- azaltzen du Mercedes Valcarcek-. Horrexegatik ezin da ondoriorik, moralejarik, eman, berak bere ipuina osatu behar du.

ERREGE MAGOEN ZORROAN SEXISMOA OPARI




Sexismoak garrantzi handia jarraitzen du izaten Errege Magoen zorroan. Data horietan administrazio batzuek egiten dituzten noizbehinkako kanpainek ez dute lortzen joera hori aldatzea, egin berri den ikerketa baten arabera, joera hori da umeen etorkizun profesionala eta pertsonala markatzen duena: hiru urterekin, etxeko txikienek badakite neskentzako eta mutilentzako jolasak daudela eta salbuespenak dira rolak aldatzen dituztenak.

Hori da Maria del Carmen Martínez Reinak, Granadako Unibertsitatean ateratako ondorio nagusia eta bertan azaltzen da Gabon-gauan zuhaitzaren azpian usten ditugun opariek zein puntutaraino izan ditzaketen eragina baloreen, ohituren eta jokabideen garapenean heldutasunean.
Lan hau egiteko, Martínez Reinak, 400 inkesta egin zituen 200 umeri, bai neska ta bai mutilak ere bai, hiru eta zazpi urte artekoak. Ehundaka ikasle ere entrebistatu zituen, adinarekin aldaketak sortzen diren egiaztatzeko. Guztioi telebistan agertutako 35 jolas erakusti zizkieten eta eurek jolas horiek neutroak, maskulinoak edo femeninoak ziren esan behar zuten. “ gehien arritu ninduena hiru urterekin jolas bakoitza zein sexurentzat zen jakitea izan zen. Txiki batzuek ez zuten ezer ez esaten. Jolasa ikusi eta atzamarrarekin zegokion sexua seinalatzen zuten” azaltzen du ikertzaileak. Erantzuna soilik aldatzen zuen norbaitek anai-arrebarik izanez gero. Harrigarria izan arren, amak etxetik kanpo lan egiteak ez zuen erantzunetan eraginik eduki.

Horrela, salbuespenak salbuespen, neskarekin lotutako jolasak panpinak, edertasunarekin, amatasunarekin edo etxeko lanekin erlazionatutakoak dira. Beraz, azkeneko hamarkadetan ez da ezer ere ez aurreratu. Mutilen kasuan, aldaketa nabari daiteke. Baloiak, autoak edo gudako jostailuak mutilentzako jostailutzat izan arren, gehiago dira bi sexuentzako direla pentsatzen dutenak. Eraikuntza eta medikuntzarekin erlazionatutako jostailuak hortxe sartzen dira ere bai.

Neutraltasunera eramaten duen pertzepzio aldaketa honek nabarmenagoa da entrebistatutako nagusien artean, txikien artean baino. Hala ere, azken hauen artean desberdintasunak daude: hiru urteko neskek pertzepzio handiagoa dute jostailu batzuen neutraltasunari buruz, bere adin bereko umeek baino. Denborarekin, sozializazio orokorrari dagokionez, bien iritziak bat etortzen dira.

“Estereotipo hauek ez dituzte soilik gurasoek transmititzen, telebistan, haurtzaindegietan, kaleetan , etab .ikusten dituzte. Gauza ez da neskek panpinekin ez jolastea, baina saiatu behar gara beste jostailu batzuekin ere jolastea, zeren jostailuekin jolasteaz gain, umeek ikasi egiten dute” argudiatzen du Martínez Reinak.
Hala ere, kaltegabeko jostailu hauen ondorioa urteak pasa ondoren ikusten da, datuak analizatzerakoan argi ikus daiteke nola gizonezkoek ikasketa teknikoak eta zientifikoak aukeratzen dituzten bitartean, emakume gazte gehienek giza-zientzietako ikasketak burutzen dituzten, horrela bizitza familiarra eta profesionala adostu ahal izateko.
Desberdintasuna hau, ikertzailearen arabera, txikitatik pentsamendu abstraktua bultzatzen duten jostailuekin jolas maternalekin baino gehiago jolasten dutelako gertatzen da.

Martínez Reinarentzat, ezinbestekoa da jostailu guztiak neutroak direla pentsatzea haur jolasak erostean. aholkatzen du.
Ereduen aldaketa honen aurrean, komunikabideetako publizitatea funtsezkoa da, bere lanean azaltzen duen arabera. <>. Gauzak horrela, jolas sinbolikoak lehen eta bigarren hezkuntzan(0-tik 6/7 urterarte) oinarrizkoak direla esaten du, jolas hauetan umeek pertsonai baten papera bereganatu behar dute eta gurasoen jokabidea imitatu. Amaitzeko; gauean gurasoek Errege Magoen papera hartzen dutenean, ez lukete utzi behar estereotipo sexistek euren oparien artean egoterik.

ETXEA


Sexismoa gure eguneroko bizitzan hainbat esparru desberdinetan agertzen zaigu eta eskola ez zen gutxiago izango. Beraz, eskola barruan sexismoaren kontrako ekintzak burutzea ezinbestekoa da umeek argi izan dezaten, eurek izango direlako etorkizuneko gizartea osatuko dutenek.

Haur Hezkuntzan sexismoa umeek inkonszienteki lantzeko ekintza on bat da etxea.
Ume bakoitzari orri bat banatuko zaie, non etxe bateko gelak agertuko diren. Eta beste orri batean, aita, ama, ume bera, ahizpa, anaia,txakurra....eranskin moduan azalduko dira.
lehenengo eta behin, eurekin hitz egingo dugu eta honako galdera hauek egin diezaiekegu: zer ikusten duzu orrietan? ezagutzen dituzue agertzen diren gelak? non egoten zarete zuek?
Umeek ematen dituzten erantzunen bidez, jakingo dugu umeek etxean edo euren ingurune hurbilean bizi eta ikusten dutena.
Ondoren, eranskinen orria erabiliko dugu. Bertan agertzen diren pertsonaiak ebaki beharko dituzte eta etxeko gela batean itsatsi. Eta umeek euren burua, gurasoak,...non kokatzen dituen esanahitsua da, umeak horrela ikusten dituelako bai bere burua eta baita gurasoak ere.

2007-05-08

PANPINEN TXOKOA

Haurrek txiki-txikitatik badakite mutilentzako gauzak zeintzuk diren eta neskentzakoak zientzuk diren desberdintzen. Hori bere eguneroko bizitzan ikusten baitute. Zorionez, mutila urdinez eta neska larrosaz janstearen ohitura hori gutxituz joan da, baina hala ere, gaur egun eman ematen da.
Horrexegatik, hori ez dela horrela izan behar txikitatik azaldu behar diegu, eurek barneratzen joateko.

Horretarako oso sinplea den ekintza erabil dezakegu; panpinen txokoa da. Bertan, panpin mota desberdinak jarriko ditugu eta komenigarria da ikasleek beren etxetik euren gustuko panpinak ekartzea, gutxienez egun batzuetarako. Beraz, txoko honetan, panìnen jantziak gordetzeko kaxatxoak edo armarioak jarrikdo ditugu, panpinak garbitzeko bainuontzi bat, orraziak, janaria emoteko tresnak, lotarako ohetxoak, paseatzeko karroak, etb...
Hori dena prest dagoenean, umeak txokora gonbidatuko ditugu eta andereñoak ezer ere ez egin ez esan barik, umeen jarrera desberdinak ikusten joango da. Umeak txokoan libreki arituko dira 30 minututan zehar. Ondoren, denek batera dena batu eta alfonbran esertzeko esango diegu eta egin dutenari buruz hitz egingo dute. Andereñoak honelako galderak egin diezaieke: nola sentitu zarete? Gustatu zaizue panpinekin jolastea? Zein arroparekin jantzi dituzue panpinak?....



Txoko honekin, geure eguneroko bizitzan murgildurik dauden rolak, sexismoa, matxismoa, etab. umeengandik urruntzea nahi dugu, hau da, aipatutakoak umeen jarreretan ahalik eta gutxiengo eragina izatea. Baina horrez gain, hainbat balore desberdin gehiago ere landu daitezke; txandak errespetatzea, lagunekiko errespetua,....

GORPUTZAREKIN JOLASEAN


Jolasen sexismoarekin jarrituz, hona hemen hori lantzeko ekintza desberdinak.


Lehenengo hau, gorputzarekin jolasean du izena eta haurrek euren gorputzaz jabetzea du helburu.

Horma-irudi batean mutil baten eta neska baten gorputzak margoztuko dira eta gero horman jarriko da, ume guztiek ondo ikus dezaten.


lehenengo eta behin, haurrei 5-10 minutu emango dizkiegu marrazkia ikus dezaten eta margoztuta dagoenaz ohartzeko.

Ondoren, andereñoak, honako galdera hauek galdetuko dizkie:


-Partaideak izendatu: nor ikusten duzue hemen? Ezaguna egiten zaizue?...


-Xehetasunen aipamena: nolakoa da pertsona hori? nolako ilea du?....


-Konparazioak egitea: zein da handiena? Zeintzuk dira ikusten dituzuen desberdintasunak?....


-Elkarrekin zerikusia duten gauzen ezagutza


-Esperientzien esanahiei buruzko hausnarketak egitea, haurraren beraren sentimenduak barne: gustoko al duzue horma-irudian agertzen dena?....


Horrelako joku edo ekintzak egitea oso garrantzitsuak dira umeek euren gorputza ezagutzeko eta onartzeko. Eta beraz, euren arteko diferentziaz ohartzeko, kontutan hartzeko eta errespetatzeko.